Кугешнем: мыйынат кугезе кочам Кугу Сеҥымашым лишемдаш полшен!

Россий мучко моткоч кӱлешан акций эрта. Тудо "Бессмертный полк" маналтеш". Мутат уке, Кугу Ачамланде сарыште лийше герой-влакым, салтак-влакым кажне ешыште шарнышаш улына. Тыге 9 майыште элнан кажне кундемыштыже ятыр тӱжем еҥ (2015 ий: Москошто гына 200 тÿжем наре, Марий Элыште 5 тÿжем утла; 2016 ий: Россий мучко 2 миллион утла) сарыште лийше кочажын, коважын, тукымжым портретше дене Сеҥымаш колоннышто кугешнен эрта.

Но тыгай портретшым муаш куштылгак огыл. Теве мыят кычал ончышым. Ковам деч йодыштым. А картычке аралалтын огыл. Тунам сниматлалташыжат шагал сниматлалтыныт, да эше ожно пӧртышт йӱлен...

Тыге 1937 ийыште Кужэҥер район Чодраялыште (Руш Шой могырышкыла) шочшо ковам, Антонида Степановна Москвина (Степанова - снимкыште), сар тӱҥалме годым ныл ияш лийын. Тудо кызыт изажым сарыш ужатым шарна. Изаже, Иван Степанович Степанов, 1942 ийыште сарыш каен да тиде ийынак йомын.

"Шарнем, изам гармоньым шоктен-шоктен, кудывечысе пу артана йыр кум гана пӧрдын савырныш. Мурен-муренак, кугорныш лекте. Мыйым кайымыж годым шӱльӧ мешакыш шынден кодыш. Вара окна гыч эскерышым..." - каласкала 80 ийыш тошкалше поро коваем.

Тунамак, 1942 ий мартыште, сарыш кочамын ачажым, Харитон Иванович Москвиным, Кугу Ачамланде сарыш ужатеныт. Горький ола гыч 1942 ий октябрьыште каен. Пелашыже - Прасковья Михайловна Москвина (мыйын кугезе ковам). А кугезе кочамын ик серышыжат ешыш миен шуын огыл, ала возенжат огыл. 1943 ий февральыште шкежат йомын...

1948 ийыште тудым кугезе ковам кычалын, военкоматыш миен, кӱлеш кагазымат возен. Но...

Сар жапысе ял илышым ковам таче тыгерак шарна: "Авам ден ачам мыйым шоҥгырак ыштеныт: авамлан 50 ий лийын, ачамлан - 67 ий. 17-ше йоча лийынам. Но тынар гыч визытын веле илен кодмо. Тыге сар годым ачам шоҥго лийын. Сандене ялеш кодын, колхозышто пашам ыштен. Ӱдаш коштмыж годым изишак уржа пырчым пуат ыле. Тудым авам мушкын, коштен, пошкудын кид вакшешыже йоҥыжтен. А ме писте лышташым, коншудым погенна. Вара авам, чыла тидым уржа дене варен, пучымышым шолтен. Теве Кузьман куван нимажат уке ыле. Шоло шӱмым погат, мушкыт, коштат, кид вакшеш йоҥыжтат да шолтат ыле. Кисель гай настам кочкыт. Но тиддеч вара тӱге лекташ неле лийын".

Антонида Степановна ешара: "Шошым авам шӱшö пареҥгым пога ыле, мушкеш - адак кочкыш. Тудым Чодраял гыч Параньга район Матародыш, ведраш оптен, вачыш вӱдварам сакен коштыктеныт. А сар пытыме годым икымше классыште тунемынам. Нуръял школ гыч "Война пытен!" кычкырен, куанен толна".

Ковам аваже Анна Васильевна Афанасьевнан йӧратыме мурыжымат пала:
Кӱнчыла вондемат пӧрдеман-пӧрдеман,
Ургыш вуемат пӧрдеман-пӧрдеман,
Сапанем вурсаш тӱҥалеш гын,
Большой Шернурышкем дуй-дуй.

Теве тыгай лийын илыш, теве тыге лӱдде вуйым пыштеныт сеҥымаш верч! А те паледа: кӧ тукымда гыч Кугу Ачамаланде сарыш каен? Уло дыр нунын картычкыштат, серышыштат, паледа геройло пашаштымат? Да теат «Бессмертный полк» кугу акцийыш ушнеда? Каласкалыза, палдарыза мемнамат! Электрон почто: mari-arslan@mail.ru.

Пагален, Эльвира Куклина.